تعیین داور در آیین دادرسی مدنی
تعیین داور در آیین دادرسی مدنی
تعیین داور در آیین دادرسی مدنی
قانون آئين دادرسي دادگاههاي عمومي و انقلاب (در امور مدني)
ماده 455 متعاملين مي‌توانند ضمن معامله ملزم شوند و يا به‌موجب قرارداد جداگانه تراضي نمايند كه درصورت بروز اختلاف بين آنان به داوري‌مراجعه كنند و نيز مي‌توانند داور يا داوران خود را قبل يا بعد از بروز اختلاف تعيين نمايند.
تبصره – دركليه موارد رجوع به‌داور، طرفين مي‌توانند انتخاب داور يا داوران را به شخص ثالث يا دادگاه واگذار كنند.
ماده 458 در هر مورد كه داور تعيين مي‌شود بايد موضوع و مدت داوري و نيز مشخصات طرفين و داور يا داوران به‌طوري كه رافع اشتباه باشد‌تعيين گردد. درصورتي كه تعيين داور بعد از بروز اختلاف باشد، موضوع اختلاف كه به‌داوري ارجاع شده بايد به‌طور روشن مشخص و مراتب به داوران‌ابلاغ شود.
تبصره – قراردادهاي داوري كه قبل از اجراي اين قانون تنظيم شده‌اند با رعايت اصل يكصد و سي و نهم (139) قانون اساسي تابع مقررات زمان‌تنظيم مي‌باشند.
ماده 459 درمواردي كه طرفين معامله يا قرارداد متعهد به معرفي داور شده ولي داور يا داوران خود را معين نكرده باشند و در موقع بروز اختلاف‌نخواهند و يا نتوانند در معرفي داور اختصاصي خود اقدام و يا در تعيين داور ثالث تراضي نمايند و تعيين داور به‌دادگاه يا شخص ثالث نيز محول نشده‌باشد، يك‌طرف مي‌تواند داور خود را معين كرده به‌وسيله اظهارنامه رسمي به‌طرف مقابل معرفي و درخواست تعيين داور نمايد و يا نسبت به تعيين‌داور ثالث تراضي كند. دراين‌صورت طرف مقابل مكلف است ظرف ده روز از تاريخ ابلاغ اظهارنامه داور خود را معرفي و يا در تعيين داور ثالث تراضي‌نمايد. هرگاه تا انقضاي مدت يادشده اقدام نشود، ذي‌نفع مي‌تواند حسب مورد براي تعيين داور به‌دادگاه مراجعه كند.
ماده 460
در مواردي‌كه مقرر گرديده است حل اختلاف به‌يك نفر داور ارجاع شود و طرفين نخواهند يا نتوانند در انتخاب داور تراضي نمايند و‌نيز در صورتي كه داور يكي ازطرفين فوت شود، يا استعفا دهد و طرف نامبرده نخواهد جانشين او را معين كند و يا در هر موردي كه انتخاب داور به‌شخص ثالث واگذار شده و آن شخص از تعيين داور امتناع نمايد يا تعيين داور از طرف او غير ممكن باشد، هريك از طرفين مي‌توانند با معرفي داور‌مورد نظر خود وسيله اظهارنامه از طرف مقابل درخواست نمايد.
كه ظرف ده روز از تاريخ ابلاغ اظهارنامه نظر خود را در مورد داور واحد اعلام كند و يا‌حسب مورد در تعيين جانشين داور متوفي يا مستعفي يا داوري كه انتخاب او وسيله ثالث متعذر گرديده اقدام نمايد. درصورتي كه با انقضاي مهلت،اقدامي به‌عمل نيايد،برابر قسمت اخير ماده قبل عمل خواهد شد.
ماده 462 درصورتي كه طرفين نسبت به دادگاه معيني براي انتخاب داور تراضي نكرده باشند، دادگاه صلاحيتدار براي تعيين داور، دادگاهي‌خواهد بود كه صلاحيت رسيدگي به اصل دعوا را دارد.
ماده 464 درصورتي كه در قرارداد داوري، تعداد داور معين نشده باشد و طرفين نتوانند در تعيين داور يا داوران توافق كنند، هريك از طرفين بايد‌يك نفر داور اختصاصي معرفي و يك نفر به‌عنوان داور سوم به‌اتفاق تعيين نمايند.
ماده 465 در هر مورد كه داور يا داوران، وسيله يك طرف يا طرفين انتخاب مي‌شود، انتخاب‌كننده مكلف است قبولي داوران را اخذ نمايد.ابتداي مدت داوري روزي است كه داوران قبول داوري كرده و موضوع اختلاف و شرايط داوري و مشخصات طرفين و داوران به همه آنها ابلاغ شده‌باشد.
ماده 467 در مواردي‌كه دادگاه به‌جاي طرفين يا يكي از آنان داور تعيين مي‌كند، بايد حداقل از بين دو برابر تعدادي كه براي داوري لازم است و‌واجد شرايط هستند داور يا داوران لازم را به‌طريق قرعه معين نمايد.
ماده 468
دادگاه پس از تعيين داور يا داوران و اخذ قبولي، نام و نام خانوادگي و ساير مشخصات طرفين و موضوع اختلاف و نام و نام خانوادگي‌داور يا داوران و مدت داوري را كتباً به داوران ابلاغ مي‌نمايد. دراين مورد ابتداي مدت داوري تاريخ ابلاغ به همه داوران مي‌باشد.
ماده 469 دادگاه نمي‌تواند اشخاص زير را به سمت داور معين نمايد مگر با تراضي طرفين:
1 – كساني كه سن آنان كمتر از بيست و پنج سال تمام باشد.
2 – كساني كه در دعوا ذي‌نفع باشند.
3 – كساني‌كه با يكي از اصحاب دعوا قرابت سببي يا نسبي تا درجه دوم از طبقه سوم داشته باشند.
4 – كساني‌كه قيم يا كفيل يا وكيل يا مباشر امور يكي از اصحاب دعوا مي‌باشند يا يكي از اصحاب دعوا مباشر امور آنان باشد.
5 – كساني كه خود يا همسرانشان وارث يكي از اصحاب دعوا باشند.
6 – كساني كه با يكي از اصحاب دعوا يا با اشخاصي كه قرابت نسبي يا سببي تا درجه دوم از طبقه سوم با يكي از اصحاب دعوا دارند، در گذشته يا حال دادرسي كيفري داشته باشند.
7 – كساني كه خود يا همسرانشان و يا يكي از اقرباي سببي يا نسبي تا درجه دوم از طبقه سوم او با يكي از اصحاب دعوا يا زوجه و يا يكي از‌اقرباي نسبي يا سببي تا درجه دوم از طبقه سوم او دادرسي مدني دارند.
8 – كارمندان دولت در حوزه مأموريت آنان.
ماده 471
درمواردي كه داور با قرعه تعيين مي‌شود، هريك از طرفين مي‌توانند پس از اعلام در جلسه، درصورت حضور و درصورت غيبت از‌تاريخ ابلاغ تا ده روز، داور تعيين شده را رد كنند، مگر اين‌كه موجبات رد بعدا” حادث شود كه دراين‌صورت ابتداي مدت روزي است كه علت رد حادث‌گردد. دادگاه پس از وصول اعتراض، رسيدگي مي‌نمايد و چنانچه اعتراض را وارد تشخيص دهد داور ديگري تعيين مي‌كند.
ماده 472 بعد از تعيين داور يا داوران، طرفين حق عزل آنان را ندارند مگر با تراضي.
ماده 474 نسبت به امري‌كه از طرف دادگاه به‌داوري ارجاع مي‌شود اگريكي از داوران استعفا دهد يا از دادن رأي امتناع نمايد و يا در جلسه داوري‌دوبار متوالي حضور پيدا نكند دو داور ديگر به‌موضوع رسيدگي و رأي خواهند داد. چنانچه بين آنان در صدور رأي اختلاف حاصل شود، دادگاه به‌جاي‌داوري كه استعفا داده يا از دادن رأي امتناع نموده يا دوبار متوالي در جلسه داوري حضور پيدا نكرده ظرف مدت ده روز داور ديگري به‌قيد قرعه انتخاب‌خواهد نمود، مگر اين‌كه قبل از انتخاب به اقتضاء مورد، طرفين داور ديگري معرفي كرده باشند.
دراين‌صورت مدت داوري از تاريخ قبول داور جديد‌شروع مي‌شود.
در صورتي كه داوران درمدت قرارداد داوري يا مدتي كه قانون معين كرده است نتوانند رأي بدهند و طرفين به‌داوري اشخاص ديگر تراضي نكرده باشند،دادگاه به اصل دعوا وفق مقررات قانوني رسيدگي و رأي صادر مي‌نمايد.
تبصره – در موارد فوق رأي اكثريت داوران ملاك اعتبار است، مگر اين‌كه در قرارداد ترتيب ديگري مقرر شده باشد.
ماده 475 شخص ثالثي كه برابر قانون به‌دادرسي جلب شده يا قبل يا بعد از ارجاع اختلاف به داوري وارد دعوا شده باشد، مي‌تواند با طرفين دعواي اصلي درارجاع امر به داوري و تعيين داور يا داوران تعيين شده تراضي كند و اگر موافقت حاصل نگرديد، به دعواي او برابر مقررات به‌طور مستقل رسيدگي خواهد شد.
ماده 480
حكم نهايي يادشده در ماده (478) توسط دادگاه ارجاع‌كننده دعوا به داوري يا دادگاهي كه داور را انتخاب كرده است به‌داوران ابلاغ‌مي‌شود و آنچه از مدت داوري در زمان توقف رسيدگي داوران باقي بوده از تاريخ ابلاغ حكم يادشده حساب مي‌شود. هرگاه داور بدون دخالت دادگاه‌انتخاب شده‌باشد، حكم نهايي وسيله طرفين يا يك طرف به‌او ابلاغ خواهد شد.
داوران نمي‌توانند برخلاف مفاد حكمي كه در امر جزايي يا نكاح يا طلاق يا نسب صادر شده رأي بدهند.
ماده 484 داوران بايد از جلسه‌اي كه براي رسيدگي يا مشاوره و يا صدور رأي تشكيل مي‌شود مطلع باشند و اگر داور از شركت در جلسه يا دادن‌رأي يا امضاي آن امتناع نمايد، رأيي كه با اكثريت صادر مي‌شود مناط اعتبار است مگر اين‌كه در قرارداد ترتيب ديگري مقرر شده باشد. مراتب نيز بايد در‌برگ رأي قيد گردد. ترتيب تشكيل جلسه و نحوه رسيدگي و دعوت براي حضور در جلسه، توسط داوران تعيين خواهد شد. در مواردي‌كه ارجاع امر‌به‌داوري از طريق دادگاه بوده، دعوت به‌حضور در جلسه به‌موجب اخطاريه دفتر دادگاه به‌عمل مي‌آيد.
تبصره – درمواردي كه طرفين به موجب قرارداد ملزم شده‌اند كه درصورت بروز اختلاف بين آنان شخص
يا اشخاص معيني داوري نمايد. اگر مدت‌داوري معين نشده باشد مدت آن سه ماه و ابتداي آن از روزي است
كه موضوع براي انجام داوري به داور يا تمام داوران ابلاغ مي‌شود. اين مدت با توافق‌طرفين قابل تمديد است.
ماده 495 رأي داور فقط درباره طرفين دعوا و اشخاصي كه دخالت و شركت در تعيين داور داشته‌اند
و قائم‌مقام آنان معتبر است و نسبت به‌اشخاص ديگر تأثيري نخواهد داشت.
آيين نامه اجرايي قانون نحوه انتشار اوراق مشاركت
ماده 36 در قراردادهاي مشاركت در صورت توافق طرفين مي‌توان داور تعيين نمود.
قانون داوري تجاري بين‌المللي
ماده 15 تعيين داور جانشين هرگاه ماموريت يك «داور» به موجب مواد (13) يا(14) يا به علت كناره‌گيري،
يا به لحاظ توافق طرفين در خصوص لغو ماموريت او و يا به جهات و‌دلايل ديگري خاتمه پذيرد «داور»
جانشين مطابق مقررات حاكم بر تعيين داوري كه تغيير يافته است، تعيين مي‌شود.
آيين نامه اجرايي تبصره يك ماده واحده قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق
ماده 3 در صورتي كه در بين اقارب، فرد واجد شرايط نبوده يا دسترسي به آن مقدور نباشد
و يا اقارب،از پذيرش داوري استنكاف نمايند، هر يك از زوجين مي تواند داور خود را از بين افراد ديگر كه
واجد صلاحيت هستند،تعيين و معرفي نمايد و در صورت امتناع يا عدم توانايي در معرفي داور، دادگاه رأساً
از بين افراد واجد شرايط، مبادرت به تعيين داور يا داوران خواهد كرد.
ماده 4 داوران منتخب و يا منصوب،بايد واجد شرايط زير باشند:
1ـ مسلمان.
2ـ آشنايي نسبي به مسائل شرعي، خانوادگي و اجتماعي.
3ـ حداقل چهل سال تمام
4ـ متأهل.
5ـ معتمد.
6ـ عدم اشتهار به فسق و فساد.
لايحه راجع به اجازه تعيين حكم براي رسيدگي به اختلافات بين شركت ايراني كالسيمين و شركت فيليپ برادرز در مورد‌فروش سنگ سرب
ماده واحده به بانك مركزي ايران (كميته دعاوي) اجازه داده مي‌شود كه با توجه به قرارداد مورخ فوريه
1979 منعقده بين شركت ايراني كالسيمين‌و شركت فيليپ برادرز در مورد فروش سنگ سرب،
براي رسيدگي به اختلاف شركتهاي مزبور يك نفر حكم تعيين نمايد.
قانون اصلاح پاره‌اي از قوانين دادگستري
ماده 10 در هر دعوي حقوقي به استثناي موارد مندرج در ماده 675 آيين دادرسي مدني كه قبل از تصويب
اين قانون اقامه شده و تا تاريخ اجراي‌اين قانون رسيدگي به آن پنج سال يا بيشتر به طول انجاميده،
اعم از اين كه در مرحله نخستين يا پژوهش مطرح باشد خواهان اصلي ظرف مدت دو سال‌مي‌تواند
در صورتي كه ختم دادرسي اعلام نشده باشد حل و فصل دعوي را از طريق داوري كتباً درخواست كند.
اين درخواست به دادگاه تسليم مي‌شود‌و رييس دادگاه در صورت احراز شرايط فوق دستور ابلاغ آن را
به طرف ديگر دعوي مي‌دهد.
هر گاه ظرف ده روز از ابلاغ درخواست مذكور طرفين داور‌مرضي‌الطرفين و يا داوران اختصاصي خود و سرداور
را معرفي كنند، دادگاه قرار ارجاع دعوي را به داوري داوران معرفي شده صادر مي‌كند.
در صورت‌عدم معرفي داور از طرف يكي از طرفين دعوي و يا عدم توافق در تعيين سرداور دادگاه داور
اختصاصي طرف ممتنع و سرداور را به قيد قرعه از بين‌اشخاص واجد شرايط داوري انتخاب و دعوي را
به داوري آنها ارجاع مي‌نمايد.
در هر حال داوراني كه طبق اين ماده به دعوي رسيدگي مي‌كنند مكلفند دو ماه يا مدت معيني كه مورد
توافق طرفين قرار گيرد. طبق قوانين موجد حق و با اختيار تعديل خواسته رسيدگي و رأي خود را صادر
و به‌دادگاه اعلام دارند.
در صورت فوت يا استعفاي داوران و يا عدم صدور و تسليم رأي به دادگاه در مدت معين دادگاه به قيد قرعه
سه نفر ديگر را به‌عنوان هيأت داوران براي رسيدگي و صدور رأي انتخاب مي‌كند.
انتخاب هيأت داوران
انتخاب هيأت داوران به قيد قرعه فقط دو بار جايز است در صورتي كه هيأت داوران در مهلت مقرر
رأي خود را صادر و تسليم ننمايند.
دادگاه ارجاع‌كننده‌امر به داوري حسب تقاضاي هر يك از طرفين دعوي رأساً رسيدگي و حكم صادر مي‌كند.
رأي داوري ظرف ده روز از تاريخ ابلاغ در حدود مواد 665 و 666 آيين دادرسي مدني قابل شكايت است.
مرجع شكايت دادگاه استاني خواهد بود كه‌دعوي در حوزه آن به داوري ارجاع شده است.
دادگاه استان به شكايت از رأي داور رسيدگي مي‌نمايد. و در صورت ابطال آن خود بر مبناي اصول مذكور
در اين ماده به دعوي رسيدگي و رأي مي‌دهد.
رأي دادگاه در هر حال قطعي است و دستور اجراي اين رأي از طرف دادگاه صادركننده قرار ارجاع امر به‌داوري داده مي‌شود.
تبصره 1 ـ در هر مورد كه دعاوي متعددي توأماً تحت رسيدگي بوده و يا طرفين دعوي متعدد باشند و در تعيين تعداد داوران توافق نشود دادگاه يك‌هيأت سه نفري داوري براي رسيدگي به دعوي تعيين خواهد كرد.
تبصره 2 ـ دعاوي كه خوانده آن شخص طبيعي يا حقوقي يا خارجي است به علت عدم دسترسي به داور تابع كشور خوانده مقررات فوق بدون‌موافقت خوانده دعوي اجرا نخواهد شد.
قانون حمايت خانواده
ماده 5 دادگاه در صورت تقاضاي هر يك از طرفين مكلف است موضوع دعوي را به استثناي رسيدگي
به اصل نكاح و طلاق به يك تا سه داور‌ارجاع نمايد.
همچنين دادگاه در صورتي كه مقتضي بداند رأساً نيز دعوي را به داوري ارجاع خواهد كرد.
داوري در اين قانون تابع شرايط داوري مندرج در‌قانون آيين‌نامه دادرسي نمي‌باشد.
مدت اعلام نظر داوران از طرف دادگاه تعيين خواهد شد.
در صورت عدم وصول نظر مذكور تا پايان مدت مقرر دادگاه رأساً رسيدگي خواهد كرد مگر اين كه
طرفين به تمديد مدت تراضي نمايند يا دادگاه تمديد‌مدت را مقتضي تشخيص دهد.
تبصره ـ در صورتي كه طرفين به تعيين داور تراضي نكرده يا داور خود را معرفي ننمايند دادگاه داور يا داوران
را به ترتيب از اقربا يا دوستان يا‌آشنايان آنان انتخاب خواهد كرد.
هرگاه اشخاص مذكور از قبول داوري امتناع كرده يا انتخاب آنان از جهت عدم حضور در محل يا جهات ديگر
ميسر‌نباشد افراد ديگري به داوري انتخاب مي‌شوند.
قانون مربوط به اصلاح ماده 650 قانون آيين دادرسي مدني
ماده 650 قانون آيين دادرسي مدني به اين شرح اصلاح مي‌شود:
نسبت به امري كه به داوري ارجاع مي‌شود اگر يكي از داورهاي اختصاصي در مدت داوري استعفا
و يا از دادن رأي امتناع نمايد و يا دو دفعه در جلسه‌داوري حضور پيدا نكند داور طرف به اتفاق داور مشترك
رأي خواهند داد. چنانچه بين داور طرف و داور مشترك در صدور رأي اختلاف حاصل شود‌دادگاه براي طرفي
كه داور اختصاصي او به طوري كه ذكر شد، امتناع كرده و يا استعفا داده و با در جلسه داوري حضور پيدا نكرده
داور ديگري به قيد‌قرعه انتخاب خواهد نمود و بقيه مدت داوري از تاريخ قبولي داور جديد محسوب مي‌شود.
در صورتي كه داورها در مدت قرارداد داوري يا مدتي كه‌قانون معين كرده است رأي ندهند طرفين
مي‌توانند مدت جديدي براي داوري داوران مزبور تعيين نمايند يا داوران ديگري انتخاب كنند در هر حال
داوري كه سه مرتبه بعد از قبولي از دادن رأي امتناع نمايد يا استعفا دهد مراجع قضايي براي
مدت سه سال نبايد او را به داوري انتخاب نمايند.
قانون مربوط به اصلاح ماده 650 قانون آيين دادرسي مدني
ماده 650 نسبت به امري كه به داوري ارجاع مي‌شود پس از انتخاب داورها اگر در مدت حكميت
يكي از داورها استعفا دهد و يا امتناع از دادن‌رأي نمايد و يا دو مرتبه در جلسه حكميت حضور پيدا نكند
در اين صورت داور طرف به اتفاق داور مشترك رأي خواهند داد.
در صورت اختلاف بين‌داور طرف و داور مشترك دادگاه براي طرفي كه داور اختصاصي
او امتناع كرده يا استعفا دهد يا غيبت نمايد داور ديگري به قيد قرعه از بين اشخاصي كه‌صلاحيت
آنها از نظر محكمه محرز باشد، انتخاب خواهد نمود و بقيه مدت از تاريخ قبولي داور جديد محسوب مي‌شود.
در صورتي كه داورها در مدت قرارداد داوري يا مدتي كه قانون معين كرده رأي ندهند داوري آنان كان‌لم‌يكن بوده
در اين مورد طرفين مي‌توانند مدت جديدي براي آن داوران قرار داده و‌يا داوران ديگري انتخاب كنند.
در هر حال داوري كه ظرف سال سه مرتبه بعد از قبولي از دادن رأي امتناع نمايد براي مدت سه سال از انتخاب شدن‌محروم خواهد بود.
تبصره ـ داور بايد از اشخاصي كه مقيم حوزه دادگاه استاني كه در آن دعوي مطرح است انتخاب شوند.
قانون آيين دادرسي مدني
ماده 638 دادگاه صلاحيتدار براي تعيين داور دادگاهي است كه صلاحيت رسيدگي به اصل دعوي را دارد.
ماده 648 بعد از تعيين داور يا داورها طرفين حق عزل آنها را ندارند مگر به تراضي يكديگر.
«تمام حقوق مادی و معنوی متعلق به گروه وکلای بازرگان است».