هر گاه مال غیر منقول قابل تقسیمی بین دو نفر مشترک باشد و یکی از دو شریک حصه (سهم) خود را به قصد فروش به شخص ثالث منتقل کند، شریک دیگر حق دارد قیمتی را که مشتری داده به او بدهد و قسمت فروخته شده را تملک کند حق مزبور را حق شفعه و صاحب آن را شفیع می گویند.
حق شفعه تنها در اموال غیرمنقول و مشاع ایجاد میشود. بنابراین اعمال حق مزبور باید به نحوی باشد که موجب ضرر مشتری نگردد و آن در صورتی است که شفیع قدرت بر پرداخت ثمن را داشته باشد.
پس از اطلاع شفیع بر فروش سهم مشاع و مقدار ثمنی که در مقابل آن به فروش رفته و آنچه دانستن آن برای اخذ به شفعه لازم است می تواند فورا اخذ به شفعه کند یعنی اراده خود را بر تملک مبیع در مقابل ثمن المثل اعلام دارد . در اخذ به شفعه مستنبط از ماده ۲۱۶ قانون مدنی بایدمقدار ، جنس و وصف ثمن برای شفیع معلوم باشد .
اخذ به شفعه دارای دو مرحله است :
۱- تملم مبیع مشاع که به وسیله قصد انشاء به شرط مقرون بودن به چیزی که دلالت بر آن نماید محقق می شود .
۲- تادیه ثمن به مشتری که عمل مادی است .
مدارک و منضمات مورد نیاز جهت طرح دعوای اخذ به شفعه :
1- تصویر مصدق سند مالکیت (اجباری)
2- تصویر مصدق مبایعه نامه (اختیاری)
3- به همراه داشتن کارت ملی جهت احراز هویت و کارت عابر بانک جهت پرداخت هزینه دادرسی الزامی است.
* در صورت عدم وجود مدارک اختیاری فوق میتوانید یکی از موارد ذیل را ارائه نمایید.
1- شهادت شهود و مطلعین. 2- تحقیقات محلی. 3- اتیان سوگند. 4- درخواست استعلام. 5- پرونده استنادی. 6- ارجاع به کارشناسی. 7- معاینه محلی. 8- سایر دلایل و مستندات