وکالت مطالبه تعهدات قراردادی و ابطال اسناد و قراردادها تا 50 میلیون تومان – وکالت مطالبه تعهدات قراردادی – مطالبه تعهدات قراردادی چگونه است؟ – بطلان معامله – ابطال قرارداد
حالت های وضعی قرارداد
بند اول) معامله صحیح: معامله صحیح معامله‌ای است که شرایط ذیل در آن رعایت شده باشد:
شرایط اساسی معامله: شرایط اساسی معامله در ماده 190 قانون مدنی احصاء گردید و مقنن صراحتاً صحت هر معامله را منوط به وجود چهار شرط مندرج در این ماده کرده است که مفصل مورد بحث قرار خواهند گرفت.
هر قرارداد که شرایط ماده یاد شده را نداشته باشد باطل خواهد بود حال آنکه برای صحت هر معامله وجود این شرایط کافی نیست بلکه در صورتی که معامله در قالب عقد معین باشد شرط دوم هم لازم است.
شرایط عقود معین: در عقود معین علاوه بر شرایط عمومی صحت معامله، لازم است شرایط اختصاصی هر قرارداد نیز رعایت شود، در غیر این صورت قرارداد باطل است. به عنوان مثال برابر ماده 778 قانون مدنی در صورتی که در عقد رهن شرط شود که مرتهن حق فروش عین مرهونه را ندارد عقد باطل است و مطابق ماده 348 قانون مدنی بیع چیزی که بایع قدرت به تسلیم آن ندارد باطل است.
بند دوم) معامله باطل: معامله باطل که از آن تحت عنوان بیع فاسد هم یاد می‌شود به مثابه عدم است و به تعبیر قانون مدنی: «اثری در تملک ندارد» معاملۀ باطل درست نکته مقابل معامله صحیح است. به دیگر سخن معامله باطل یا فاقد یکی از شرایط اساسی معامله است و یا از عقود معین بوده و یکی از شرایط اختصاصی معامله را ندارد.
بند سوم) معامله غیرنافذ: نفوذ در لغت به معنای اثر داشتن و عدم نفوذ به مفهوم بی‌اثر بودن است؛ اما اصطلاحاً عنوان معامله و عقدی ناقص است که برخی حقوقدانان از آن تحت عنوان معامله صحیح هم یاد کرده‌اند که علی‌رغم داشتن تمام شرایط یک معامله صحیح هنوز کامل نیست و امکان دارد وضعیت حقوقی چنین معامله‌ای تغییر پیدا کند و به معامله باطل تبدیل شود. همان‌طورکه گفته شد در صورت عدم وجود یکی از شرایط اساسی معامله بطلان معامله حتمی است؛ اما در صورتی که فرد برای معامله قصد داشته باشد؛ اما رضا نداشته باشد آن معامله صحیح است؛ لیکن با توجه به ناقص بودن اثر حقوقی نخواهد داشت؛ مثل موردی که فردی در اثر تهدید خودش یا خانوادهاش اقدام به انجام معامله‌ای می‌کند که چنین معامله‌ای اگرچه با وجود قصد باطل نیست، لیکن نمی‌تواند منشأ اثر حقوقی باشد، چنین معامله‌ای تنها زمانی آثار حقوقی پیدا می‌کند که مکره بعد از رفع اکراه نسبت به آن اعلام رضایت نماید.
مبحث دوم:
با توجه به اینکه معاملات باطل را تعریف کردیم در این قسمت صرفاً به موارد معاملات باطل با مثال و محوریت شرایط مندرج در ماده 190 قانون مدنی می‌پردازیم.
بند اول) معاملات فاقد قصد: قصد در لغت به معنای توجه و التفات آمده است که علم و عمد جزء لاینفک آن هستند. عدم وجود قصد در انجام معامله به هر ترتیبی که باشد معامله را باطل می‌کند بر این اساس است که اگر فردی در حال مستی یا بیهوشی و یا درخواب اقدام به معامله نماید آن معامله باطل است؛ زیرا فرد مست یا بیهوش فاقد هر نوع اراده بوده و نمی‌تواند قصدی هم برای معامله داشته باشد، از این رو عدم وجود قصد از موارد معاملات باطل است. همچنین لازم است متعاملین قصد واحدی برای انعقاد عقد داشته باشند؛ به طوری که متعاملین قصد انعقاد عقد واحد با موضوع واحد را داشته باشند در صورتی که یکی از طرفین قصد انشای عقد اجاره را داشته باشد در حالی که دیگری قصد خرید و بیع داشته باشد عقد باطل است. همین‌طور است اگر قصد طرفین در مورد معامله یکسان نباشد؛ مثلاً، یکی قصد فروش فرش نخی را داشته باشد؛ ولی طرف مقابل با تصور اینکه فرش ابریشم است اقدام به معامله نماید این معامله باطل است.
بند دوم) عدم اهلیت طرفین معامله: اهلیت طرفین در حکم وضعی معاملات بسیار مؤثر است چنانکه عدم اهلیت یکی از متعاملین می‌تواند سبب بطلان معامله شود.
کلیه حقوق متعلق به گروه وکلای بازرگان است.