مستثنیات دین
مستثنیات دین
مستثنیات دین
آیين‌نامه اجراي مفاد اسناد رسمي لازم‌الاجراء و طرز رسيدگي به شكايت از عمليات اجرائي
ماده 61 اموال و اشياء زير از مستثنيات دين است و بازداشت نميشود:
1ـ مسكن متناسب با نياز متعهد و اشخاص واجب‌النفقه او.
2ـ لباس، اشياء، اسباب و اثاثي كه براي رفع حوائج متعهد و اشخاص واجب‌النفقه او لازم است.
3ـ آذوقه موجود به قدر احتياج سه ماهه متعهد و عائله او.
4ـ وسائل و ابزار كار كسبه، پيشه وران و كشاورزان متناسب با امرار معاش خود و اشخاص واجب‌النفقه آنان.
5 ـ وسيله نقليه متناسب با نياز متعهد و اشخاص واجب‌النفقه او.
6 ـ ساير اموال و اشيائي كه به موجب قوانين خاص، غيرقابل توقيف مي‌باشد.
تبصره 1 در صورت فوت متعهد، ديون از كليه اموال بجا مانده از او بدون استثناء چيزي، استيفاء مي‌شود.
اصلاح ماده 69 آیين‌نامه اجراي مفاد اسناد رسمي
ماده 69 « اموال و اشياء زير از مستثنيات دين است و بازداشت نميشود:
1 ـ مسكن متناسب با نياز متعهد و اشخاص واجب‌النفقه او.
2 ـ لباس، اشياء ، اسباب و اثاثي كه براي رفع حوائج متعهد و اشخاص واجب‌النفقه او لازم است.
3 ـ آذوقه موجود به قدر احتياج سه‌ماهه متعهد و عائله او.
4 ـ وسايل و ابزار كار كسبه، پيشه‌‌وران و كشاورزان متناسب با امرار معاش خود و اشخاص واجب‌النفقه آنان.
5 ـ وسيله نقليه موردنياز و متناسب با شأن متعهد.
6 ـ ساير اموال و اشيايي كه به موجب قوانين خاص، غيرقابل توقيف مي‌باشد.
تبصره 1 ـ درصورت فوت متعهد، ديون ازكليه اموال بجامانده از او بدون استثناء چيزي، استيفاء مي‌شود.
تبصره 2 ـ در صورت بروز اختلاف نسبت به متناسب بودن اموال و اشياء موصوف با نياز اشخاص فوق‌الذكر، رئيس ثبت محل با توجه به وضعيت خاص متعهد و عرف محل، مطابق ماده 229 اتخاذ تصميم خواهدكرد.»
قانون آیين دادرسي دادگاههاي عمومي و انقلاب (در امور مدني)
ماده 129 در كليه مواردي كه تأمين مالي منتهي به فروش آن گردد رعايت مقررات فصل سوم از باب هشتم اين قانون (مستثنيات ديِن) الزامي‌است.
فصل سوم – مستثنيات دِ‌ين
ماده 523 در كليه مواردي كه رأي دادگاه براي وصول ديِن به موقع اجراء گذارده مي‌شود اجراء رأي از مستثنيات ديِن اموال محكوم عليه ممنوع‌مي‌باشد.
تبصره – احكام جزائي دادگاههاي صالح مبني بر استرداد كل يا بخشي از اموال محكوم عليه يا ضبط آن مستثني مي‌باشد.
ماده 525 درصورت بروز اختلاف نسبت به متناسب بودن اموال و اشياء موصوف در ماده قبل با شؤون و نياز محكوم عليه، تشخيص دادگاه‌صادركننده حكم لازم‌الاجراء، ملاك خواهد بود. چنانچه اموال و اشياء مذكور بيش از حد نياز و شؤون محكوم‌عليه تشخيص داده شود و قابل تجزيه و‌تفكيك نباشد به دستور دادگاه به فروش رسيده مازاد بر شأن ، بابت محكوم‌به يا ديِن پرداخت مي‌گردد.
آيين‌نامه اجرايي موضوع ماده 6 قانون نحوه اجراي محكوميتهاي مالي مصوب 10/8/1377 مجلس شوراي اسلامي
ماده 3 چنانچه محكوم‌عليه جزاي نقدي مقرر در حكم را نپردازد اما مالي (منقول يا غيرمنقول) غير از مستثنيات دين از او به دست آيد كه بتوان تمام يا قسمتي از جزاي نقدي را استيفاء نمود به دستور مرجع مجري حكم به ترتيب ذيل عمل مي‌شود:
الف ـ اگر مال موردنظر وجه نقد باشد معادل جزاي نقدي از آن ضبط و به حساب مربوط واريز مي‌شود.
ب ـ درمورد اموال منقول يا غيرمنقول چنانچه بدون معارض باشد معادل جزاي نقدي مقرر در حكم و هزينه‌هاي اجرائي فوراً توقيف و مطابق مقررات اين آئين‌نامه به فروش مي‌رسد و جزاي نقدي و هزينه‌هاي مربوط استيفاء مي‌شود.
ماده 18 هرگاه محكوم عليه محكوم به را تأديه ننمايد به طريق ذيل عمل مي‌شود:
الف ـ چنانچه موضوع محكوميت استرداد عين مال باشد آن مال عيناً اخذ و به ذينفع تحويل مي‌شود و اگر رد آن ممكن نباشد بدل آن (مثل يا قيمت) از اموال محكوم‌عليه بدون رعايت مستثنيات دين استيفاء مي‌گردد.
ب ـ در مورد ساير محكوميتهاي مالي، با رعايت مستثنيات دين، مطابق مقررات قانون اجراي احكام مدني مال وي جهت استيفاء محكوم به توقيف و به فروش مي‌رسد.
ج ـ چنانچه استيفاء محكوم‌به، به نحو مذكور ممكن نباشد محكوم‌عليه به‌درخواست ذينفع و به دستور مرجع صادر كننده حكم تا تأديه محكوم به يا اثبات اعسار حبس مي‌شود.
قانون تعزيرات حكومتي
ماده 55 چنانچه محكوم از پرداخت جريمه تعيين شده خودداري كند مبلغ جريمه از اموال وي تأمين مي‌شود لكن مستثنيات دين و وسايل تأمين‌حداقل معيشت متعارف مستثني خواهد بود.
تصويبنامه شورای عالی قضایی
بند ه ـ مسكن مورد نياز و متناسب بدهكار و عائله او.
بند و ـ وسائل ديگر مورد نياز مديون و افراد عائله تحت تكفل او از قبيل تلفن و وسيله رفت و آمد معمولي و نظائر اينها.
اين مصوبه در مورد اموالي كه در آنها حكم صادر شده و هنوز اجراء نشده نيز فاقد و تسري دارد.
آیين نامه اجراي آراء قطعي شوراي داوري در امور مدني
ماده 7 اشياء زير از مستثنيات دين است و قابل بازداشت و استيفا در مقام اجراي حکم نيست:
الف ـ لباس و اشيائي که براي حوائج ضروري محکوم عليه يا خانواده او لازم است.
ب ـ آذوقه موجود به قدر احتياج يک ماهه محکوم عليه و نفقه اشخاص واجب النفقه.
پ ـ اسناد و نوشته هاي محکوم عليه به استثناء اسناد بهادار.
ت ـ لباس رسمي و نيم رسمي محکوم عليه و نيز اسلحه شخصي و البسه متحدالشکل نظاميان و مأموران ژاندارمري و شهرباني کشور شاهنشاهي ايران و امثال آنها.
ث ـ اسباب و آلات حرفه اي و صنعتي و زراعتي محکوم عليه که براي شغل او لازم است.
آیين‌نامه اجراي مفاد اسناد رسمي لازم‌الاجراء وطرز رسيدگي به شكايت از عمليات اجرایي
ماده 69 اشياء زير از مستثنيات دين است و بازداشت نميشود:
الف ـ لباس و اشيائي كه براي حوائج ضروري متعهد و خانواده او لازم است.
ب ـ آذوقه موجود بمقدار احتياج سه ماهه متعهد و نفقه اشخاص واجب‌النفقه او.
ج ـ نوشتجات متعهد باستثناء اسناد مطالبات و كاغذهاي قيمتي و سهام شركتها و هر قسم برگهاي بهادار ديگر.
د ـ اسلحه و لباس رسمي و نيم رسمي متعهد و نيز اسباب نظامي مأمورين ژاندارمري و شهرباني و اسباب و‌الات زراعتي و حرفه اي و صنعتي كه براي تأمين معيشت ضروري يوميه متعهد لازم است.از قبيل اتومبيلهاي كرايه و تراكتور و غيره و بطور كلي آنچه كه براي حرفه اختصاص داده شده است.
تبصره ـ مستثنيات دين كه به رهن و وثيقه داده شده از شمول اين ماده بيرون است.
اجراي مفاد اسناد رسمي لازم‌الاجرا و رسيدگي به‌شكايت بر طرز عمل و اقدامات اجرائي.
ماده 47 اشياء مفصله زير از مستثنيات دين است و بازداشت نميشود.
الف ـ لباس و اشياء و اسبابيكه براي حوائج ضروريه متعهد و خانواده او لازم است.
ب ـ آذوقه موجوده بهمقدار احتياج يك ماهه متعهد و نفقه اشخاص واجب النفقه او.
ج ـ نوشتجات متعهد به‌استثناء اسناد مطالبات و كاغذهاي قيمتي و سهام شركتها و هر قسم برگهاي بهادار ديگر.
د ـ لباس رسمي و نيم‌رسمي متعهد و همچنين اسلحه و اسب نظاميان و مأمورين امينه و شهرباني اسباب و آلات زراعتي و حرفتي و صنعتي كه براي تأمين معيشت ضروري متعهد لازم است.
قانون اداره تصفيه امور ورشكستگي
ماده 16 مستثنيات دين تحت اختيار ورشكسته گذاشته شده ولي جزء صورت اموال قيد خواهد شد.
ماده 22 هر گاه ورشكسته اموالي جز مستثنيات دين نداشته باشد مراتب آگهي و قيد مي‌شود كه اگر بستانكاران بعضاً يا كلاً درخواست اجراء‌اصول ورشكستگي را در ظرف مدت ده روز ننموده و هزينه آن را نپردازند جريان ورشكستگي خاتمه خواهد پذيرفت.
ماده 43 اشياء مفصله زير از مستثنيات دين است و بازداشت نميشود:
الف ـ لباس و اشياء و اسبابي كه براي حوائج ضروريه متعهد و خانواده او لازم است.
ج ـ نوشتجات متعهد باستثناء اسناد مطالبات و كاغذهاي قيمتي و سهام شركتها و هر قسم برگهاي بهادار ديگر.
د ـ لباس رسمي و نيم رسـمي متعهد و همچنين اسلحه و اسب نظاميان و مأمورين امنيه و شهرباني.
هـ ـ اسبـات آلات زراعتي و حرفتي و صنـعتي كه براي تأمين معيشت ضروري يوميه متعهد لازمست.
نظر به ماده 60 قانون اداره تصفيه مواد زير را مقرر مي‌دارد:
ماده 28 اشيائي را كه اداره تصفيه بعنوان مستثنيات دين براي ورشكسته باقي مي‌گذارد بايد با ذكر شماره‌هاي مندرجه در برگ صورت دارائي در آخر صورت نوشته شده و موضوع نيز باو اعلام گردد. هرگاه ورشكسته از حق خود صرفنظر كند اين نكته در برگ صورت دارائي قيد شده و بامضاء او مي‌رسد.
ماده 29 تصميم راجع به مستثنيات دين در اولين جلسه به بستانكاران اعلام گرديده و آنها حق دارند از تاريخ اعلام به مرجع صلاحيت دار شكايت نمايند.
هرگاه شخص ثالثي نسبت بمالي ادعائي داشته باشد نوع ادعاء در برگ مخصوصي به آن نوشته شده و در آنجا نام كسي كه ادعا دارد و شماره ترتيب مال و اسناديكه ارائه شده ذكر مي‌شود. بعلاوه در ستون ملاحظات برگ صورت دارائي اين نكته نيز در مقابل شيئي مورد ادعا قيد مي‌شود. اظهارات ورشكسته و تصميمات اداره و دادگاه نيز بطور خلاصه و بترتيب تاريخ در ستون ملاحظات اين برگ نوشته خواهد شد.
ماده 37 هرگاه شخصي نسبت بشيئي كه داخل در مستثنيات دين است حق رهن يا رحجان داشته و حق او را نيز اداره تصفيه شناخته باشد قبلا طب صاحب حق رهن يا رجحان در مستثنيات دين است مورد ادعاي ديگري قرار گيرد در اين صورت مقررات بالا رعايت نشده و شخص ثالث مي‌تواند برعليه شخص ورشكسته اقامه دعوي نمايد.
طرز وصول عوارض شهرداري و جرائم مستنكفين از پرداخت عوارض نامبرده
ماده 7 چنانچه مشمولين ماده 6 از هيچ محلي درآمدي نداشته باشند شهرداري مجاز است از اموال منقول مؤدي ( به غير از مستثنيات دين) توقيف نموده مراتب را به مؤدي اخطار كند كه هرگاه در ظرف 15 روز از تاريخ ابلاغ اخطار بدهي خود را نپردازد يا ترتيبي براي پرداخت آن ندهد مال توقيف شده از طريق حراج و مزايده به فروش خواهد رسيد و پس از انقضاء مدت نامبرده مطابق مواد زير عمل نموده و طلب خود را از بابت اصل و جريمه تأخير و هزينه توقيف و فروش اموال برداشت نمايد.
ماده 10 اشياء مفصله از مستثنات دين است و توقيف نميشود.
الف ـ لباس و اشيائي كه براي ايفاء حوائج ضروريه مديون و خانواده او لازم است.
ب ـ آذوقه موجوده بقدر احتياج يك ماهه مديون و نفقه اشخاص واجب‌النفقه او.
ج ـ نوشتجات مديون به استثناء اسناد مطالبات و كاغذهاي قيمتي و سهام شركتها و هر قسم اوراق بهادار ديگر.
د ـ لباس رسمي و نيم‌رسمي مديون و همچنين اسلحه و اسب نظاميان و مأمورين امنيه و شهرداري.
هـ ـ اسباب و آلات زراعتي و حرفتي و صنعتي كه براي تأمين معيشت ضروري يوميه مديون لازم است.
نظامنامه اجراء مفاد اسناد رسمي لازم‌الاجراء
ماده 19 اشياء مفصله از مستثنيات دين است و توقيف نميشود.
الف ـ لباس و اشياء و اسبابي كه براي ايفاء حوائج ضروري متعهد و خانواده او لازم است.
ب ـ آذوقه موجوده بقدر احتياج يك ماهه مديون و نفقه اشخاص واجب‌النفقه او.
ج ـ نوشتجات مديون باستثناء اسناد مطالبات و كاغذهاي قيمتي و سهام شركتها و هر قسم اوراق بهادار ديگر.
د ـ لباس رسمي و نيم رسمي مديون و همچنين اسلحه و اسب نظاميان و مامورين امنيه و نظميه.
هـ ـ اسباب‌آلات زراعتي و حرفتي و صنعتي كه براي تامين معيشت ضروري يوميه متعهد لازم است.
نظامنامه جديد ماليات بر عايدات
ماده 11 اشياء ذيل از مستثنيات دين بوده و توقيف نميشود:
الف ـ لباس و اشياء و اسبابي كه براي ايفاء حوائج ضروريه مؤدي و خانواده او لازم است.
ب ـ آذوقه موجوده بقدر احتياج يكماهه مودي و نفقه اشخاص واجب‌النفقه او.
ج ـ نوشتجات مؤدي باستثناي اسناد و مطالبات و كاغذهاي قيمتي و سهام شركتها و هر قسم اوراق بهادار ديگر.
د ـ لباس رسيم و نيم رسمي مؤدي و همچنين اسلحه و اسب نظاميان مامورين امنيه و نظميه.
هـ ـ اسباب و آلات زراعتي و حرفتي و صنعتي كه براي تامين معيشت ضروري يوميه مؤدي لازم است.
وزير عدليه نظر بماده29قانون اعسار مصوب 20آذر1313مقرر مي‌دارد:
ماده 2 مدير تصفيه مكلف است بلافاصله پس از انتشار اين نظامنامه كليه دارائي مدعي افلاس را از منقول و غيرمنقول و حتي اثاثيه منزل او را به استثناء آنچه مطابق قانون از مستثنيات دين شناخته شده است توقيف و صورتي از آن برداشته تقويم مدير دفتر صلحيه مربوطه بنمايد.
ماده 439 در صورت ورشكستگي شركتهاي تضامني ـ مختلط يا نسبي اموال شخصي شركاء ضامن مهر و موم نخواهد شد مگر اينكه حكم ورشكستگي آنها نيز در ضمن حكم ورشكستگي شركت يا به موجب حكم جداگانه صادر شده باشد.
تبصره ـ در مورد اين ماده و ماده فوق مستثنيات دين از مهر و موم معاف است.
ماده 444 عضو ناظر به تقاضاي مدير تصفيه به او اجازه مي‌دهد كه اشياء ذيل را از مهر و موم مستثني كرده و اگر مهر و موم شده است از توقيف خارج نمايد:
1 ـ البسه و اثاثيه و اسبابي كه براي حوائج ضروري تاجر ورشكسته و خانواده او لازم است.
2 ـ اشيايي كه ممكن است قريباً ضايع شود يا كسر قيمت حاصل نمايد.
3 ـ اشيايي كه براي به كار انداختن سرمايه تاجر ورشكسته و استفاده از آن لازم است در صورتي كه توقيف آنها موجب خسارت ارباب طلب باشد.
اشياء مذكور در فقره ثانيه و ثالثه بايد فوراً تقويم و صورت آن برداشته شود.
مقررات راجع به قانون اعسار و افلاس
ماده 10 اشيائي كه قانوناً جزء مستثنيات دين است فروخته نميشود.
متحدالمال راجع به توقيف اسباب و آلات صنعتي
به عموم امناء عدليه از قرار معلوم در مواردي كه دارائي محكوم‌عليه منحصر است به چندين دستگاه ماشين صنعتي كه هر يك مبالغ عمده قيمت دارد به عبارت اخري در مواردي كه دارائي محكوم‌عليه فقط عبارت است از يك مؤسسه صنعتي يا تجارتي امناء عدليه باستناد شق پنجم از ماده630 قانون اصول محاكمات حقوقي كه بموجب آن « اسباب و آلات حرفتي و صنعتي كه براي شغل مديون لازم است» از مستثنيات دين محسوب گرديده اقدام به توقيف ماشين‌آلات و غيره مي‌نمايند. نظر به اينكه اتخاذ اين ترتيب تفسير وسيعي است كه نسبت به ماده مزبوره مي‌شود و حال اينكه ماده مذكوره حكم استثنايي بوده و بايد منحصراً در مورد مخصوص خود و با يك تفسير مضيقي اجرا گردد و نظر به اينكه مقصود از « اسباب و آلات حرفتي و صنعتي كه براي شغل مديون لازم است» منحصراً آلات و ادواتي است كه در اثر توقيف آن مديون از شغل خود بازمانده و ديگر قادر به تحصيل معاش نگردد مثل اره دستكار براي نجار يا تبر هيزم‌شكن براي هيزم‌شكن بنابراين در غير اين موارد ماشين‌آلات و غيره كه جزء دارائي يك مؤسسه صنعتي يا تجارتي مي‌باشد نبايد از مستثنيات دين محسوب گردد.
قانون تأمين مدعي‌به
ماده 15 اموالي را كه مطابق قوانين راجعه به اجراي احكام از مستثنيات دين محسوب است نمي‌توان به عنوان تأمين توقيف نمود.
«تمام حقوق مادی و معنوی متعلق به گروه وکلای بازرگان است».